P2P Çağında Neden Yeni Bir Açık Kooperatifçiliğe İhtiyacımız Var?

 P2P Çağında Neden Yeni Bir Açık Kooperatifçiliğe İhtiyacımız Var?

Michel Bauwens – Vasilis Kostakis

Çeviren: Lugburz

"Kooperatif hareketi ve kooperatif girişimleri, uzun süredir varlığını sürdüren bazı kuruluşlar başarısızlığa uğrasa da bir canlanmanın ortasındadır. Bu canlanma, ana akım kapitalist ekonominin gelgitleriyle güçlü bir şekilde bağlantılı olan kooperatifçiliğin gelgitlerinin bir parçasıdır. 2008'deki gibi sistemik krizlerden sonra pek çok insan alternatiflere yöneliyor.

-Michel Bauwens

Ancak, sadece eski modellere bakıp onları yeniden canlandıramayız; çağımızın yeni olanaklarını ve gereksinimlerini, özellikle de dijital ağların bize sunduğu olanakları dikkate almalıyız.

İşte Peer to Peer Kuruluşu bağlamında geliştirdiğimiz 'peer to peer' perspektifinden birkaç fikir.

İlk olarak, eski kooperatif modellerinin bir eleştirisi ile başlayalım:

Evet, kooperatifler ücret bağımlılıkları ve iç hiyerarşileri bakımından kapitalist muadillerine göre daha demokratiktir. Ancak kapitalist piyasada çalışan kooperatifler yavaş yavaş rekabetçi zihniyetleri devralma eğilimindedir ve öyle olmasa bile, ortak fayda için değil, kendi üyeleri için çalışırlar.

İkinci olarak, kooperatifler genellikle ortak mallar yaratmaz, korumaz ya da üretmezler. Kâr amacı güden meslektaşları gibi, çoğunlukla patentler ve telif haklarıyla çalışarak ortak malların çitlenmesinde üzerlerine düşeni yaparlar.

Üçüncüsü, kooperatifler yerel ya da ulusal üyelikleri etrafında kendi içlerine kapanma eğiliminde olabilirler. Bunu yaparak, küresel arenayı kâr amacı güden çok uluslu şirketlerin tahakkümüne açık bırakırlar.

İşte bizim önerilerimiz.

1. Kâr amacı güden kooperatiflerin aksine, yeni kooperatifler ortak fayda için çalışmalıdır ve bu gereklilik kendi tüzüklerinde ve yönetişim belgelerinde yer almalıdır. Bu, kooperatiflerin kâr amacı güdemeyeceği, toplumsal fayda için çalışmak zorunda oldukları ve bunun tüzüklerinde yazılı olması gerektiği anlamına gelmektedir. Kuzey İtalya ve Quebec gibi bölgelerde sosyal bakım alanında halihazırda aktif olan dayanışma kooperatifleri, doğru yönde atılmış önemli bir adımdır. Mevcut kapitalist piyasa modelinde, sosyal ve çevresel dışsallıklar göz ardı edilmekte ve düzenlenmesi dış devlete bırakılmaktadır. Yeni kooperatif piyasa modelinde ise dışsallıklar yasal olarak entegre edilmiştir ve yasal bir zorunluluktur.

2. Üyelerini tek bir hissedar sınıfından alan kooperatiflerin aksine, kooperatiflerin tüm hissedarları yönetimlerine dahil etmeleri gerekir. Kooperatifler çok hissedarlı olarak yönetilmelidir. Bu da üyelik kavramının bu diğer üyelik türlerini de kapsayacak şekilde genişletilmesi ya da yeni önerilen FairShares modeli gibi üyelik modeline alternatifler aranması gerektiği anlamına gelmektedir.

3. Ancak çağımız için en önemli yenilik şudur: Kooperatifler ortak mallar üretmeli ve bu ortak mallar iki türden olmalıdır.

a. Birinci tür gayri maddi ortak mallar, yani küresel insan topluluğunun kooperatif inovasyonları üzerine inşa edebilmesi ve bunları zenginleştirebilmesi için açık ve paylaşılabilir lisansların kullanılması. P2P Vakfı'nda Ortak Mallar Temelli Karşılıklı Lisanslar kavramını ortaya attık. Bu lisanslar, birlikte üretim yaptıkları ortak mallar etrafında etik ve kooperatif girişim koalisyonları oluşturmak için tasarlanmıştır. Bu tür lisansların temel kuralları şunlardır: 1) ortak mallar ticari olmayan kullanıma açıktır 2) ortak mallar ortak fayda kurumlarına açıktır 3) ortak mallar ortak mallara katkıda bulunan kâr amacı gütmeyen girişimlere açıktır. Burada getirilen istisna, ortak kullanıma katkıda bulunmayan kâr amacı güden şirketlerin lisansın kullanımı için ödeme yapmak zorunda olmasıdır. Bu öncelikle gelir elde etmek için değil, piyasa ekonomisinde karşılıklılık kavramını tanıtmak içindir. Başka bir deyişle, amaç etik bir ekonomi, kapitalist olmayan bir piyasa dinamiği yaratmaktır.

b. İkinci tür ise maddi ortak alanların yaratılmasıdır. Burada örneğin üretim ekipmanı için ortak fon yaratılmasını düşünüyoruz. Dmytri Kleiner'in önerileri doğrultusunda kooperatifler, tüm kooperatif üyelerinin (sistemdeki diğer tüm kooperatiflerin) katkıda bulunabileceği tahviller çıkararak üretim için bir müşterek fon yaratabilir. Fon arayan kooperatif makineyi koşulsuz olarak alır, ancak fonun sahipleri tüm kooperatifçiler olur ve fonun yarattığı gelirden kademeli olarak temel bir gelir elde edilir.

4. Son olarak küresel sosyal ve siyasi güç konusunu ele almalıyız. David de Ugarte ve lasindias.net küresel kooperatifinin öncülüğünü takip ederek, küresel phyle'lerin oluşturulmasını öneriyoruz. Bir phyle, ortak malları ve bunlara katkıda bulunan toplulukları ayakta tutan küresel bir iş ekosistemidir. Bunun nasıl çalışacağı aşağıda açıklanmıştır. Açık tarım makinelerinin (ya da hayal edebileceğiniz başka herhangi bir ürün veya hizmetin) tasarımı için küresel bir açık tasarım topluluğunun varlığını düşünün. Bu makineler, ihtiyaca yakın, açık ve dağıtılmış mikro fabrikalardan oluşan bir sistemde etkin bir şekilde imal edilir ve üretilir. Ancak, tüm bu mikro fabrikalar izole bir şekilde var olmayacak, sadece küresel ve 'uzamsal odaklı olmayan' küresel açık tasarım topluluğu aracılığıyla birbirine bağlanacaktır. Bunun yerine, mikro fabrikaları birleştiren küresel bir kooperatif aracılığıyla da birbirlerine bağlanacaklardır. Bu tür küresel fabrikaların birleşimi, küresel etik ekonomiyi temsil eden yeni bir küresel ve sosyal siyasi güç biçiminin tohumunu oluşturacaktır. Etik girişimci koalisyonları ve phyleler, açık muhasebe ve açık tedarik zinciri uygulamalarına doğru ilerleyerek fiziksel üretimin pazar sonrası ve pazar sonrası koordinasyonuna katılabilirler.

Özetle, geleneksel kooperatifler insanlık tarihinde önemli ve ilerici bir rol oynamış olsa da, formatlarının p2p ve ortak mal üretme yönleri de eklenerek network çağına göre güncellenmesi gerekmektedir.

Yeni açık kooperatifçilik dönemi için önerilerimiz şunlardır:

1. Kooperatiflerin yasal olarak (içsel olarak) ortak yarara yönelik olması gerekir

2. Kooperatiflerin tüm paydaşları içeren yönetişim modellerine sahip olması gerektiği

3. Kooperatiflerin gayri maddi ve maddi ortak malların yaratılmasını aktif olarak birlikte üretmesi gerektiği

4. Kooperatiflerin lokal olarak üretim yapsalar bile sosyal ve politik olarak küresel bazda organize olmaları gerekir."